Họa sĩ Lê Văn Xương là tên tuổi nổi tiếng của hội họa Việt Nam. Ông là một trong số hiếm hoi họa sĩ Việt Nam và họa sĩ Pháp sống tại Việt Nam được tổ chức 3 - 4 triển lãm cá nhân trước năm 1954. Tên tuổi Lê Văn Xương “nổi như cồn” với triển lãm cá nhân Hà Nội 36 phố phường tại Nhà hát lớn Hà Nội ngày 28.4.1953. Trong cuộc đời sáng tác nghệ thuật của mình, không kể tranh dạng lưu niệm, họa sĩ Lê Văn Xương đã vẽ khoảng 1.000 bức, trong đó có gần 100 tác phẩm về phố phường Hà Nội từ giữa thập niên 1940. Năm 1997, họa sĩ Lê Văn Xương được nhận huy chương Vì sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam.

​

Sau 70 năm mở triển lãm “Hà Nội 36 phố phường” (1953) tại Nhà hát Lớn Hà Nội, hai bức tranh của họa sĩ Lê Văn Xương chính thức lên sàn đấu giá Bonhams vào ngày 19/12 tới.

Vẽ Hà Nội trước Bùi Xuân Phái

Theo nhà nghiên cứu Ngô Kim Khôi, việc hai bức tranh của họa sĩ Lê Văn Xương lên sàn đấu giá Bonhams (Paris, Pháp) là một cơ hội tuyệt vời để công chúng và giới sưu tập khám phá Hà Nội qua cái nhìn của Lê Văn Xương và sự gắn bó của ông đối với thành phố này.

Mới đây, trên website chính thức của hãng đấu giá Bonhams thông báo về phiên đấu giá “Mỹ thuật Việt Nam” với 33 tác phẩm được chọn lựa. Phiên đấu sẽ bắt đầu lúc 15 giờ (giờ Paris) ngày 19/12/2023.

​

Sự xuất hiện hai tác phẩm của họa sĩ Lê Văn Xương không chỉ làm “nóng” thị trường nghệ thuật mà còn là một sự kiện được giới sưu tập khắp trong và ngoài nước mong đợi, bởi tên tuổi tài năng và sự nhiệt huyết của họa sĩ trong sự nghiệp hội họa.

Vào tháng 9/2020, bức tranh “Thiếu nữ Hà Thành” của Lê Văn Xương vẽ năm 1942 bằng phấn tiên trên giấy đã được bán với mức giá 8.500 EUR (tương đương hơn 230 triệu đồng) trên sàn đấu giá Lynda Trouvé (Pháp), chưa tính phí gần 28% mà người mua phải chi trả thêm.

​

Lê Văn Xương xuất thân trong một gia đình khá giả chuyên làm đồ gỗ ở Nam Định. 12 tuổi, ông lên Hà Nội học. Năng khiếu mỹ thuật bộc lộ, ông học hội họa từ rất sớm, do gia đình rước thầy về nhà dạy. Ông giao du mật thiết với các họa sĩ như Vũ Văn Thu, Nguyễn Phan Chánh, Nguyễn Gia Trí, Trần Văn Thọ, Mạnh Quỳnh, Hoàng Lập Ngôn... và thường cùng họ trao đổi kiến thức hội họa cũng như tổ chức các buổi thưởng ngoạn vẽ tranh.

Năm 1937, Lê Văn Xương kết bạn với Nhan Chí, từ Nam ra Bắc học Trường Mỹ thuật Đông Dương (khóa VII, 1937-1942). Tâm đầu ý hợp, Lê Văn Xương nhận bạn làm thầy; ngoài ra, còn mời vài thầy của trường mỹ thuật về nhà giảng dạy thêm.

​

Trước năm 1954, tại Việt Nam nói chung, tính luôn người Pháp, số họa sĩ làm được triển lãm cá nhân rất ít. Vậy mà Lê Văn Xương lại tổ chức được những buổi triển lãm cá nhân thành công rực rỡ. Năm 1941 đánh dấu triển lãm tranh cá nhân đầu tiên của Lê Văn Xương tại Sài Gòn. Ngay triển lãm này, ông đã bán được các tác phẩm.

Năm 1949, ông mở triển lãm cá nhân tại phòng tranh riêng trên phố hàng Bông (Hà Nội), thu hút sự quan tâm của nhiều giới. Tại phòng tranh này, ông thường xuyên giới thiệu các sáng tác mới, gặp gỡ bạn bè trong giới mỹ thuật và giới sưu tầm.

​

Một triển lãm cá nhân khác diễn ra tại thành phố Đà Lạt vào năm 1951.

Đáng chú ý nhất là năm 1953, ngày 28/4, Lê Văn Xương mở triển lãm cá nhân Hà Nội 36 phố phường tại Nhà hát lớn Hà Nội. Triển lãm thu hút giới quan chức, thương nhân và giới yêu thích nghệ thuật. Đã có nhiều bài báo ca ngợi tài năng và những tác phẩm tuyệt đẹp của ông. Trong triển lãm này, Thủ hiến Nguyễn Hữu Trí mua 4 bức, ông Thị trưởng Hà Nội Đỗ Quang Giai mua 1 bức, ông giám đốc Sở xã hội Đào Sĩ Chu mua 2 bức. Triển lãm kéo dài đến hết ngày 10/5/1953.

Ảnh hưởng Inguimberty trong tranh Lê Văn Xương thấp thoáng, nhưng vẫn hiện hữu. Đôi khi ảnh hưởng này bừng lên mạnh mẽ (Chiều yên ả, Ngày quang đãng...). Thỉnh thoảng chúng ta thấy phảng phất nét dịu dàng của Lương Xuân Nhị (Tỏa nhị kiều...)

Sài Gòn đang những ngày tháng Chín, có một vài cơn bão nhỏ đi qua, ít trận mưa chợt đến chợt đi, đôi khi thời tiết bỗng se lạnh... Đâu đây như phảng phất không khí mùa thu Hà Nội mà tôi chưa từng biết hay nếu có biết thì cũng chỉ được nhìn thấy qua tranh Lê Văn Xương.

Tranh ông có nhiều nắng, ươm vàng cả toan, ươm vàng bóng ai đổ xuống bên thềm, ươm vàng cả màu đất nâu hay thửa ruộng lấp lóa. Trời kia như nhón gót cao hơn lên, vun vút nắng thủy tinh… Có hay không những hình ảnh chưa bao giờ gặp, nay bàng hoàng tưởng chừng như đã thấy trong tranh của người họa sĩ đặc biệt này?

​

​Tổng Hợp.